Dunning-Kruger etkisi bireylerin bilgi, beceri veya yetenek eksikliklerini fark edememeleri sonucu, kendilerini aslında olduklarından çok daha yetkin görmeleri durumudur. 1999 yılında sosyal psikologlar David Dunning ve Justin Kruger tarafından yapılan bir dizi deneyle tanımlanan bu kavram, insan zihninin değerlendirme ve öz farkındalık konularındaki sınırlarını gözler önüne seriyor.
Bu etki özellikle “ne kadar az biliyorsan, o kadar çok emin olursun” durumu ile özdeşleşmiştir. Bilgi sahibi olmayan kişiler, sahip oldukları sınırlı bilgilerle her şeyi bildiklerini düşünürken; gerçekten uzman olanlar ise konunun derinliğini bildikleri için kendi bilgilerini sorgulama eğiliminde olurlar. Bu da zaman zaman toplumda bilgisiz ve yetkin olmayan kişilerin ön plana çıkmasına, bilgili ve yetkin kişilerin ise geri planda kalmasına neden olabiliyor.
Dunning-Kruger etkisi günlük yaşamda, iş yerinde, eğitim ortamlarında ve özellikle de sosyal medyada sıkça karşımıza çıkar. Örneğin birkaç haber okuyan birinin ekonomi ya da sağlık konularında uzman gibi konuşması veya herhangi bir eğitimi olmayan kişilerin bilimsel konular üzerine fikir beyan etmesi bu etkinin açık göstergelerindendir. Bu durum günümüzde sıklıkla karşılaştığımız bilgi kirliliğine ve yanlış yönlendirmelere de zemin hazırlar.
Bu psikolojik yanılgıdan korunmak için bireylerin sürekli öğrenmeye açık olması, eleştiriye kulak vermesi ve kendi bilgi düzeyini dürüstçe değerlendirmesi gerekir. Geri bildirim almak, farklı görüşlere saygı duymak ve gerektiğinde “bilmiyorum” diyebilmek, bu etkiyi azaltabilir.
Sonuç olarak Dunning-Kruger etkisi sadece bireysel değil, toplumsal düzeyde de önemli sonuçlar doğurabilecek bir düşünsel tuzaktır. Özellikle dijital çağda, herkesin kolayca fikir beyan edebildiği bir ortamda, bu etkinin farkında olmak daha bilinçli, daha sorgulayıcı ve daha sağlıklı bir topluma ulaşmamıza katkı sağlar.
Dunning-Kruger Etkisi Örneği: McArthur Wheeler Vakası
Bu hadise, Dunning-Kruger etkisinin doğrudan çıkış noktasıdır. McArthur Wheeler limon suyunun görünmezlik sağlayacağına inanarak banka soygunu yaptı. Güvenlik kameralarına yakalandığında büyük bir şaşkınlık yaşadı. Yüzüne limon suyu sürdüğü için kameraların yüzünü göremediğini sanıyordu. Bu olay bilim insanları Dunning ve Kruger’ı bu etkiyi bilimsel olarak araştırmaya iten şey oldu.
Sitedeki diğer ‘Kimdir Nedir?’ yazılarını okumak için tıklayınız: Kimdir Nedir?
